Beneficiair aanvaarden
Als u niet weet wat u eigenlijk precies geërfd heeft, is het aan te raden om de nalatenschap onder het voorrecht van boedelbeschrijving te aanvaarden (ook wel “beneficiair aanvaarden” genoemd). U wordt in dat geval in principe niet met uw privévermogen aansprakelijk voor schulden van de nalatenschap en komt dus niet voor verrassingen te staan. Ook als u wel denkt te weten wat u erft, is het mogelijk is dat er toch schulden blijken te zijn waar u niet van op de hoogte bent. Het is daarom altijd verstandig om een nalatenschap beneficiair te aanvaarden. U doet dat door het afleggen van een verklaring bij de rechtbank van de plaats waar de erflater is overleden. Voor het afleggen van de verklaring rekent de rechtbank griffiegeld, maar het bedrag is te overzien als u bedenkt dat u er mogelijk een veel hogere financiële aansprakelijkheid mee uitsluit. Als meerdere erfgenamen tegelijkertijd de verklaring afleggen, hoeft maar een keer griffiegeld betaald te worden.
Als minimaal een van de erfgenamen beneficiair aanvaardt, dan moet de nalatenschap door de erfgenamen gezamenlijk worden vereffend. Zij moeten daarbij de richtlijnen volgen die voor de vereffening gelden (klik hier voor deze richtlijnen). Let op: als u niet (goed) vereffent, dan kan dat tot gevolg hebben dat u alsnog met uw privévermogen aansprakelijk wordt voor de schulden van de nalatenschap.
Als u geen keuze maakt en een andere erfgenaam heeft al beneficiair aanvaard, dan gaat een termijn van 3 maanden lopen waarbinnen u uw keuze moet maken. Doet u dat niet, dan wordt aangenomen dat u de erfenis eveneens beneficiair heeft aanvaard.
Zuiver aanvaarden
Als u de nalatenschap zuiver aanvaardt, hoeft u geen verklaring bij de rechtbank af te leggen. Omdat er voor het aanvaarden van een erfenis geen uiterste termijn geldt, kunt u als u niets doet, niet “per ongeluk” zuiver aanvaarden. U kunt echter wel ongewild zuiver aanvaarden door u zich als erfgenaam te gedragen. Bijvoorbeeld door waardevolle spullen van de overledene mee te nemen of geld op te nemen van de gezamenlijke rekening. Dit soort handelingen gelden als een daad van zuivere aanvaarding. Door dit soort handelingen kunt u mogelijk schuldeisers benadelen.
Tot enkele jaren geleden was het begrip ‘daad van zuivere aanvaarding’ een erg breed begrip. Er werd bijvoorbeeld al geoordeeld dat sprake was van een daad van zuivere aanvaarding, als oude kleding van de erflater naar de kringloop werden gebracht. De wetgever heeft de wet op dat punt aangepast, omdat dit ongewenst werd gevonden. Door oude kleding naar de kringloop te brengen worden immers de schuldeisers van de nalatenschap niet benadeeld. Indien u het gouden horloge van de overledene meeneemt, is dat uiteraard een ander verhaal.
De Hoge Raad heeft in 2015 geoordeeld over de vraag of het betalen van een etentje met alle erfgenamen in het kader van het regelen van de uitvaart als daad van zuivere aanvaarding moest worden beschouwd. De Hoge Raad oordeelde dat dit niet het geval was, omdat het etentje tot de uitvaartkosten moest worden gerekend (klik hier om de uitspraak te lezen).
Ook het ontruimen van een kamer in het bejaardentehuis waar erflaatster tot haar overlijden had gewoond gold volgens het gerechtshof Den Haag niet als daad van zuivere aanvaarding (klik hier voor deze uitspraak), omdat dat in dit geval moest worden gedaan omdat de kamer snel leeg moest, en bovendien de goederen alleen maar waren verplaatst en dus niet aan eventueel verhaal van schuldeisers waren onttrokken.
Wijze aanvaarding achteraf ongedaan maken?
Indien de keuze gemaakt is om een nalatenschap op een bepaalde manier – zuiver of beneficiair – te aanvaarden of om te verwerpen, kan die keuze in beginsel niet meer ongedaan worden gemaakt. Er kan dus niet “voorwaardelijk” zuiver worden aanvaard of iets in die trant. Als je ervan uitgaat dat er geen noemenswaardige schulden zijn en daarom zuiver aanvaardt, en die veronderstelling achteraf gezien niet juist blijkt te zijn, kan je op dat moment niet alsnog beneficiair aanvaarden. Je bent dan dus met je privé-vermogen aansprakelijk voor die schulden. Daarop bestaat een uitzondering, namelijk als er sprake is van een onverwachte schuld die de erfgenaam niet kende en ook niet behoorde te kennen. Er moet dan echter wel sprake zijn van uitzonderlijke omstandigheden, bijvoorbeeld een verplichting tot betaling van schadevergoeding vanwege een door de erflater gepleegde onrechtmatige daad, waarvan de erfgenaam niet op de hoogte was. Beneficiaire aanvaarding is in dat geval mogelijk binnen drie maanden na de ontdekking van die schuld. Daarvoor is dan wel een machtiging van de kantonrechter vereist. Het is daarom van groot belang om, als zich een onverwachte schuld aandient, tijdig advies in te winnen.
